مسئولیت پذیری اجتماعی نوعی احساس تعلق و پیوند به دیگران و‌کلیت جامعه و حساس بودن نسبت به سرنوشت آن می توان در نظر گرفت.فردی که از چنین احساس و آگاهی برخوردار است انتظار می رود در عمل برای سازگاری با دیگران و تطابق با هنجارهای اجتماعی به شکل آگاهانه تلاش نماید.اینچنین فردی با تعهدی که نسبت به جامعه دارد سعی می کند در موقعیت های گوناگون مشارکتی فعال داشته باشد و دچار انزوای اجتماعی نباشد.
مسئولیت پذیری در تعاریف شهروندی نیز به چشم می خوردیعنی یک شهروند فراتر از حقوق و تکالیف شهروندی که به جهت قوانین شهروندی به عهده دارد یک مفهوم عمیق تر اخلاقی را نیز دنبال می کند که همانا مسیولیت پذیری است،البته امروزه شهرها با توجه به مدرن گرایی،فرد گرایی و کاهش صمیمیتها با ضعف تعهد اجتماعی روبروست.
مسئولیت پذیری اجتماعی در جامعه و بویژه در شهرها به معنی وجود افرادیست که نسبت به موقعیت و پیامدهای کنشهای خود کاملا مطلعندو به دلیل احساس تعلق مثبتی که نسبت به دیگران دارند سرنوشت جامعه برایشان اهمیت دارد و فراتر از وظایف مدنی خود حس مسئولیت نسبت به جامعه دارند وسعی می کنند مشارکتی فعال در همه عرصه های اجتماعی داشته باشند، در جامعه‌ای که هر فرد در آن به عنوان یک چرخه حیاتی تلقی می‌شود، مسئولیت اجتماعی به عنوان یک اصل اساسی به وجود آمده است. این مفهوم، تعهد به ایجاد تغییرات مثبت در جوامع است و نقش اساسی افراد در شکل‌دهی به این تغییرات بسیار بزرگ است.
با توجه به چالش‌ها و مسائل امروزه، افراد می‌توانند از قدرت تأثیرگذاری خود در فرایند تصمیم‌گیری‌های اجتماعی بهره‌مند شوند. برخوردهای مثبت به مسائل محیطی، حقوق بشر، تعلیم و تربیت، و مبارزه با نابرابری اجتماعی، تنها چند نمونه از زمینه‌هایی هستند که افراد می‌توانند در آنها نقش خود را بازی کنند.سطح آگاهی افراد در جامعه از حقوق و وظایف وآگاهی اجتماعی موجب ارتقا حس مسئولیت پذیری افراد می شود.
نقش آگاهی افراد در مواجهه با چالش‌ها و مسائل اجتماعی بسیار حیاتی است. آگاهی از نیازهای جامعه،شاخصه های حفظ محیط زیست، حمایت از آموزش برای همه و کمک به بهبود سطح زندگی افراد در جامعه ، همگی بخشی از مسئولیت اجتماعی هر فرد در یک جامعه بشمار می آید.
بر اساس نظریه های برخی جامعه شناسان مسیولیت پذیری علاوه بر اینکه به چند بخش مسیولیت پذیری در قبال خود،دیگران،طبیعت و محیط زیست و در برلبر خدا می توان تقسیم نمود ابعاد مختلفی نیز در مسیولیت پذیری مورد توجه است که از آن می توان مسیولیت پذیری در ابعاد اقتصادی،فرهنگی،اجتماعی و سیاسی را نام برد.
مسیولیت پذیری در بعد اقتصادی یعنی فرد به عنوان یک شهروند یا عضوی از یک‌جامعه در یک‌موقعیت اقتصادی مسئولیت پذیری اجتماعی داشته باشد بطور مثال در بخش تولید فرد با بکارگیری سرمایه خود جهت اشتغال ،کاهش بیکاری و تولید فعالیت می کند یا در بخش مصرف بعد اقتصاد فرد با بهینه مصرف کردن و عدم اسراف در مصرف انرژی به رشد اقتصادی کمک می کند.
در بعد سیاسی فرد با ارتقا دانش سیاسی خود و آگاهی به مسایل سیاسی پیرامون، در موقعیتهای مختلف با آگاهی از اینکه مشارکت سیاسی در جهت توسعه جامعه نقش بسزایی دارد حس مسئولیت پذیری او در نقش آفرینی سیاسی موثر است.
در بعد اجتماعی نیز مسئولیت پذیری بسیار اهمیت داشته و تعریف ویژه تری دارد و چه بسا می تواند ابعاد دیگر رانیز تحت الشعاع قرار دهد.در تعریف مسیولیت پذیری اجتماعی امده است که به مجموعه ای از روابط و گفت و گوهای افراد یک جامعه با توجه به نقش های مختلفی که در ارتباط با دیگران دارند تلقی می شودو در این بعد مسیولیت پذیری فرد علاوه بر منافع فردی به منافع جامعه خود نیز اهمیت داده و برای ایجاد منافع جمعی تلاش می کند.
پزشکی که علاوه بر وظایف تعریف شده داوطلبانه برای کمک به بیماران نیازمند در نقاط کم برخوردار می شتابد،معلمی که فراتر از هرتکلیف و مسئولیت خود برای آموزش و ارتقا فرهنگ به اقشار نیاز به کمک های اموزشی اقدام می کند ،خیًری که برای کاهش فقر و آسیبهای اجتماعی تلاش می کند یا در جهت حفظ طبیعت و محیط زیست قدم برمی دارد، همه نمونه هایی از مسئولیت پذیری اجتماعی است.
مسئولیت پذیری اجتماعی در تقویت ارتباطات اجتماعی و توسعه فرهنگی اجتماعی جوامع تاثیرگذار است.همانطور که گفته شد حتی در بخش اقتصادی نیز مسئولیت پذیری اجتماعی می تواند نقش آفرین باشدو‌موجبات تحول اقتصادی و توسعه اقتصادی را فراهم نماید.
مسئولیت پذیری اجتماعی به عنوان یک ارزش افراد را به بروز رفتارهای انسانی و اخلاقی ترغیب می کند و همین موجب توسعه فرهنگی اجتماعی می گردد،این خصیصه می تواند موجب مشارکت افراد در حل مسائل اجتماعی شده و همین مشارکت منجر به بهبود شرایط زندگی در جامعه گردد.
به طور کلی افزایش آگاهی افراد در ایجاد و ارتقا ارزش اخلاقی مسئولیت پذیری اجتماعی و بلوغ اجتماعی افراد یک جامعه در توسعه و پیشرفت آن جامعه اهمیت بسزایی دارد.
افراد یک‌جامعه با تصمیمات کوچک خود می توانند تغییرات بزرگی را بوجود آورند
اگرچه دولت و نهادهای عمومی نقش مهمی در ایجاد قوانین و تنظیم امور اجتماعی دارند، اما مسئولیت اجتماعی نیز بر عهده تک تک افراد است. هر فرد باید درک کند که تصمیمات و اعمالش تأثیرگذاری بر جامعه دارد و باید به طور مسئولانه عمل کند.اگر هر فرد یا شهروند مسئولیت پذیری را درک کند و به آن عمل نماید موجب ایجاد انگیزه و اعتماد به نفس در افراد جامعه و کمک به کاهش نابرابری های اجتماعی است و به عنوان یک نیروی محرکه در تقویت اساسهای توسعه پایدار کشور خواهد بود و در ابعاد مختلف زندگی افراد جامعه تاثیر گذار است.
