تهران سبز یا خاکستری؟

در حال حاضر شواهد حاکی از آن است که جهان با یک بحران زیست محیطی مواجه است.در دهه های اخیر توجه به محیط زیست و حفظ منابع طبیعی از جمله اولویتهای مهم شهرسازی در جهان است.فعالیتهای صنعتی،شهرنشینی و توسعه شهری در دوقرن اخیر موجب انواع آلودگی های شهری، افزایش مصرف انرژیهای فسیلی و در نتیجه تخریب محیط زیست و از همه مهمتر ناتوانی مدیریت شهری در تامین و اداره امور شهر شده است.در همین راستا ایده حفاظت از  محیط زیست به صورت یک جریان فکری باعث شکل گیری ایده آرمان شهر زیست محیطی در قالب توسعه پایدار همانند شهرسبز گردید.
شهرسبز از رویکردهای نو و در راستای مفاهیم توسعه پایدار است و مفهوم شهر سبز به عنوان یکی از راهکارهای اصلی در توسعه و بهبود کیفیت زندگی در فضاهای شهری بکار می رود.اولویت در شهرهای سبز توجه به این مسئله است که توسعه شهری نباید منابع محدود و تجدید ناپذیر را از بین ببرد و نظام های محیط زیست را تخریب کند،که ساکنان مناطق شهری و نسل های آینده قادر نباشند نیازهای خود را برآورده کنند.
شهر سبز یک شهر است که با داشتن فضاهای سبز مناسب و استفاده مؤثر از فناوری های مدرن در زمینه محیط زیست به منظور حفظ و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان و حفظ تعادل بین انسان و محیط زیست طراحی شده است. فضاهای سبز شهری به عنوان بخشی از فضاهای باز شهری یکی از شاخص های اصلی سبز بودن شهرها می باشد که نقشی حیاتی در پایداری شهرها و بهبود کیفیت زندگی دارد.شهرهای سبز شهرهایی هستند که با توجه به نیازهای زیست محیطی، برنامه ها و سیاست های مناسبی برای حفظ و ارتقا فضاهای سبز،کاهش آلودگی هوا،بهره وری انرژی و مدیریت پسماند ها دارند..برای تشخیص یک شهر به عنوان شهر سبز باید مجموعه ای از شرایط مد نظر قرار گیرد بطور مثال یک شهر سبز باید دارای فضاهای سبز عمومی و پارک هایی باشد که فرصت استراحت،ورزش و فعالیت های فرهنگی را برای همه ساکنان با کیفیت ارائه دهد،شهرهای سبز باید دارای سیستم های مدرن جمع آوری و بازیافت پسماند باشند و کمترین تأثیر ممکن بر محیط زیست داشته باشند،استفاده از حمل و نقل عمومی،دوچرخه سواری و راه های پیاده روی بیش از مسیرهای خودرویی از جمله ویژگیهای شهرهای سبز است که به کاهش آلودگی و ترافیک کمک می کند.
استفاده از انرژی خورشیدی و بادی برای روشنایی و سیستم های گرمایشی شهری از ویژگیهای شهر سبز است.از دیگر اهداف شهر سبز استفاده مؤثر از منابع آب و حفظ رودخانه ها به منظور حفظ تعادل اکولوژیک و تأمین آب مورد نیاز شهر سبز است.حفظ و مدیریت صحیح منابع طبیعی مانند جنگل ها ،درختان شهری و فضاهای سبز برای حفظ تنوع زیستی از جمله مسئولیت های یک شهر سبز است.
شهر سبز شهری دوستدار و سازگار با محیط زیست است و رویکرد آن ممکن است بخش ضروری راهبردهای مدیریت شهری باشد که سبب پایداری اقتصادی،اجتماعی و زیست محیطی شود.شهر سبز، سازگار با توسعه اقتصادی پایدار است که می تواند برای ساکنان خود رفاه،آسایش و امنیت به همراه داشته باشد.
بسیاری از شهرهای سبز در جهان با کاهش آسیب به اکولوژی های محلی و ایجاد فضاهای شهری متراکم و انعطاف پذیر به مسائل مربوط به استفاده از زمین، تنوع زیستی، حفاظت و پاکی آب و هوا، تقویت ارتباطات میان مردم و جوامع و  مقاومت در مقابل بلایای طبیعی توجه می کنند.این شهرها با سبز سازی حمل و نقل، توسعه مسیرهای پیاده روی و دوچرخه سواری و بهره گیری از وسایل حمل و نقل الکتریکی به کاهش انتشار گازهای آلاینده در شهر کمک می کنند.
در بررسی شهرهای آسیایی با معیارهای شهر سبز، کلان شهر تهران از جمله شهرهایی است که در دهه های اخیر به دلیل تمرکز شدید،ترافیک و آلودگی هوا،دریافت حجم زیادی از منابع و انرژی و تولید زباله و ضایعات،ناتوانایی در بازیافت، فشار اکولوژیکی گسترده ای بر طبیعت وارد کرده است.
با توجه به وضعیت تهران در بین شهر های منتخب آسیایی، تهران در بعضی شاخصه های شهر سبز مانند انتشار کربن و هدر رفت آب بالاتر از حد میانگین و در بعضی شاخصه ها مانند سرانه فضای سبز پایین تر از حد میانگین را  کسب کرده است و اگر چه در بعضی شاخصه ها مانند سرانه تولید زباله و مصرف آب نسبت به میانگین شهرهای آسیایی وضعیت نسبتا خوبی دارد ولی در مجموع وضعیت تهران در برخورداری از معیارهای شهر سبز نسبتا نامطلوب است و وضعیت محیط زیست آن بر اساس شاخص های شهر سبز مناسب نیست.از مهم ترین راهکارهای تغییر به سوی پایداری و  بهبود وضعیت شهرهای درگیر آلودگی فزاینده زیست محیطی مانند تهران ، مدیریت و برنامه ریزی منطبق با شاخص های پایداری زیست محیطی، توسعه پایدار شهری و استفاده از الگوهای شهر سبز است تا شهر به شهری پایدار تبدیل شود، و از مهمترین راهبردها در دستیابی به شهر سبز در تهران می توان به کاهش مواد زائد شده، مصرف بهینه انرژی، حفظ و نگهداری اکو سیستم های شهری، توسعه حمل و نقل پایدار، کنترل آلودگی هوا، شهر سازی پایدار و ساختمان سبز و برنامه ریزی برای بهبود کیفیت محیط زیست اشاره کرد.در راستای رسیدن به این هدف می توان برنامه ریزی دقیق در جهت تحقق و اجرای سند محیط زیستی تهران و آماده سازی زیر ساختی برای ایجاد ساختمان های اکولوژیک، فرهنگسازی در جهت احترام به محیط زیست شهری و منابع طبیعی و جلوگیری از تخریب آن ها در برابر اهداف اقتصادی، انجام مطالعات هدفمند برای بهره گیری و اجرایی سازی نظریه های جدید برنامه ریزی مثل نظریه شهر سبز، استفاده از مشارکت های مردمی، مدیریت جامع ضایعات، استفاده از انرژی های تجدید پذیر،بازسازی ساختمان ها با رویکرد ساختمان های سبز، استفاده از فناوری های کارآمد،توسعه و گسترش هر چه بیشتر محورهای مخصوص عابر پیاده و دوچرخه سوار، سیاست گذاری های محلی و شورایی در راستای حفظ محیط زیست، آموزش های زیست محیطی شهروندان با تدوین یک نظام آموزشی شهروندی صحیح و کارآمد،همکاری با نهادها و سازمان ها و تدوین و اجرای قوانین بازدارنده نام برد؛که همه این موارد و رسیدن به  اهداف توسعه پایدار و تبدیل تهران به شهر سبز ، به همت واقعی در اجرای راهکارهای زیست محیطی و  آگاهی بیش از پیش مدیریت شهری نیاز است.